“Tuinman Priknetel ” Rik & Federico

99789044849509/2022

auteur Rik Peters, Illustraties Federico van Lunter, uitgeverij Clavis
Het duo Rik & Fedrico neemt ons weer mee naar het grappigste en griezeligste stadje van het hele land genaamd Hellevorst! Hier wonen Rip & Rouw die ons kennis laten maken met de bijzondere bewoners van het stadje.
In dit boekje gaan we naar de Treurtuin waar tuinman Priknetel een rondleiding geeft. Je ziet de meest bijzondere plantjes die daar groeien : onkruid, brandnetels en zelfs vleesetende planten…. Tuinman Priknetel is zelf ook een beetje bijzonder, hij ziet er niet zo gewoon uit , misschien zelfs een beetje eng, hij praat wat anders en vind het vooral leuk dat Rip & Rouw niet meteen zijn weggerend uit zijn Treurtuin. Daarom wil hij met alle liefde vertellen over zijn planten. Die allemaal stuk voor stuk uniek zijn en in zijn ogen perfect. Rip & Rouw lijken in het begin wat argwanend, het is toch een vreemde man én verandert de Treurtuin nu wel of niet van vorm? Maar het is toch ook een beetje spannend en eng, en een beetje spannend is best wel weer een leuk avontuur om te beleven.
Al eerder las ik van dit duo ‘hotel Habbekrats’ wat ik later nog op deze site zal bespreken, en na het lezen van dit boek kan ik niets anders zeggen dat dit duo elkaar gevonden heeft. Volgens mij beleven ze ook veel plezier aan deze samenwerking want dit spat naar mijn idee wel van de bladzijdes af.
Met leuke humoristische teksten vlieg je door het verhaal. Of zoals op de achterzijde staat: een klein beetje griezelig, en groot beetje grappig. Perfect voor boekenverslinders én voor kinderen die niet van lezen houden. Vanaf 7 jaar.
Nu daar sluit ik mij graag bij aan. Zowel tekst als illustraties zijn grappig. Er is gebruik gemaakt van verschillende lettertypes en bij de illustraties kijk je je ogen uit en ontdek je van alles. Verder heeft dit verhaal ook nog een mooie boodschap: dat je eigenlijk iets niet hoeft te veranderen omdat iets al mooi is van zichzelf ( aldus Tuinman Priknetel over zijn bijzondere planten)wat je kan vertalen naar ons zelf : dat je gewoon jezelf mag zijn.
En dan krijg je na het lezen ook nog je ‘uitleesdiploma” en heb je gewoon bijna 25.000 letters gelezen!
Ik hoop dat Rip & Rouw in een groot stadje wonen en dat wij nog veel meer bewoners
mogen ontmoeten ! Ik ben voorlopig nog niet uitgelezen!

“Joe Mellow ” Cees van den Berg

joe meoolow9789047714675/2022

Cees van den Berg is muzikant en schrijver. Na jarenlang in bandjes basgitaar gespeeld te hebben – en later contrabas – vond hij het tijd om ook te gaan schrijven. Hij begon, natuurlijk, als muziekrecensent en interviewer en debuteerde in 2016 met zijn kinderboek Lotje Later. Bij Lemniscaat verschenen vervolgens Gevonden en Paloma. En nu dus Joe Mellow. (*informatie uitgeverij).  Als ik de boeken van deze auteur in een hokje zou moeten stoppen zou ik het ‘ feelgood-for-kids ‘ willen noemen.

” Joe Mellow, een swingend boek over de kracht van muziek” staat op het boek.  En ik denk zouden we weer mogen proeven van muziek tussen de regels door?  Zo maakte we bij Lotje Later kennis met klassieke muziek dus benieuwd wat dit boek mij zou brengen. De cover laat een man zien met een saxofoon en een drumstel prijkt op de achterzijde. In dit boek zit weer zeker muziek.

Dit boek draait om Orlando, hij krijgt het vreselijke nieuws dat zijn vader in het ziekenhuis ligt in een coma. Niemand kan voorspellen of het nog goed komt en wanneer dat dan zou zijn.  Orlando bedenkt een plan. Hij heeft gehoord dat iemand die in coma ligt alles meemaakt en kan horen. Hij weet zeker dat zijn vader wakker wordt als zijn favoriete artiest, live naast zijn bed zou spelen. De favoriete artiest van zijn vader is Joe Mellow, een jazzheld. Orlando gaat op zoek naar Joe Mellow en haalt hem over te komen. Joe Mellow komt maar of hij de hoop van Orlando waar kan maken?

Zoals ik al zei is het ‘feelgood-for-kids’. Het begint met een portie ellende maar dat weerhoudt Orlando zich niet om zijn wens na te streven. Hierbij gesteund door zijn vriendin Norah, zijn moeder en oom.  Al heeft die laatste wel grote vraagtekens bij de beweegredenen van Joe Mellow.  Orlando heeft last van podiumvrees, wat lastig is als je wilt drummen, en is best verlegen maar door zijn streven Joe Mellow aan het spelen te krijgen voor zijn vader zal hij zijn angsten onder ogen moeten zien.  Dus hij moet al die beren op de weg te lijf gaan en dat gaat niet zonder slag of stoot.  Orlando is zo’n karakter waar je met meeleeft, iets wat de auteur toch mooi voor elkaar heeft gekregen.   Doordat hij geen superhelden neerzet maar gewone mensen en het verhaal in het hier en nu laat afspelen is er een stukje herkenning. Verder weet hij ons een portie muziekkennis mee te geven en ook al , geef je net als mij, niets om jazz kan je dit verhaal zeker waarderen.  Hier en daar wat voorspelbaar en misschien te rooskleurig maar dat mag en is zeker niet storend.

In het nawoord probeert Cees van den Berg nog even uit te leggen waarom hij de twee muzikanten, waarop de fictieve Joe Mellow, is gebaseerd, zo goed zijn met als conclusie dat iedereen muziek anders ervaart en soms moet iets groeien tot je het waardeert.

Eigenlijk is dat met verhalen ook zo, iedereen beleeft ze anders. Voor mij was dit boek weer een feestje. Ik heb nu eenmaal een aantal auteurs waarvan ik blij word als ze weer een boek hebben uitgebracht en nog blijer als blijkt dat het boek zeker weer de moeite waard is !

“Kolletje & Dirk groene vingers ” Pieter Feller & Natascha Stenvert

Pieter Feller en Natascha Stenvert hebben weer een leuk, leerzaam en grappig boekje gemaakt rond de herkenbare, alledaagse dingen die Kolletje en Dirk mee maken. Dit duo heeft al meer dan 15 boeken rond dit meisje en haar buurjongentje gemaakt. Pieter Feller schrijft de teksten en de illustraties zijn van Natascha Stenvert. Ook leuk is dat er tekeningen in het boekje staan gemaakt door kinderen van groep 1 en 2 van een basisschool in Assen. 

Kolletje is een lief en vrolijk meisje die eigenlijk Katharina Orselia Laetitia heet.  Op haar vierde verjaardag kreeg ze toversokken. Als Kolletje iets heel graag wil dan knijpt ze stijf haar oogjes dicht, doet een wens en zegt haar toverspreuk. Maar het werkt alleen als zij haar toversokken draagt.  In deze bundel, met weer twaalf nieuwe verhaaltjes, gaat Kolletje met haar buurjongen Dirk naar de schapenboer, kijken ze vol verwondering naar de nieuwe elektrische auto van oma, helpen ze in de moestuin en ontdekken ze leuke manieren om de natuur een handje te helpen.  De titel “groene vingers” komen terug in het verhaaltje waarin ze oma helpen met het planten van stekkies en waar Kolletje & Dirk om moeten lachen want oma heeft helemaal geen groene vingers maar ze zijn gewoon roze… 

De verhaaltjes zijn actueel, de kinderen leren nieuwe woorden en uitdrukkingen. Deze zijn voor ons, volwassenen vanzelfsprekend maar voor kleuters kunnen sommige woorden en uitdrukkingen wel vreemd zijn. Die kinderlijke verwondering en onbevangenheid komt terug in de verhaaltjes en maken deze verhaaltjes zo heerlijk om samen te lezen. Hoewel soms ondeugend is Kolletje gewoon een schat van een meid ( en wil ik stiekem ook van die sokken).  Doordat de situaties zo gewoon zijn ( buiten spelen, naar de boerderij, in de tuin werken) spreken ze aan bij een groot publiek en zeg nu zelf kinderen hebben niet veel nodig om te genieten. Het zit hem in de kleine dingen om ons heen. 

Deze bundel sluit zeer goed aan bij het thema van de kinderboekenweek 2022: gi-ga-groen.  Naast de grappige stukjes leren Kolletje & Dirk ook hoe ze de natuur kunnen helpen en wij als lezers pikken dat lesje mooi mee. Maar bovenal is het gewoon lekker lezen ! En daarna snel een toverspreuk om te wensen of er nog meer boekjes mogen komen over Kolletje en haar toversokken! 

“young scientist doeboek voor alle soorten vrienden”

doeboek vriendschap.jpg9789085716273/2018

eindredactie Yannick Fritschy, Veen Media

Het is jullie vast niet ontgaan dat het kinderboekenweek is en dat het thema vriendschap is. Bij Veenmedia is het doeboek voor alle soorten vrienden uitgekomen en dat haakt mooi op het onderwerp in.  Afgelopen zomer besprak ik al het vakantieboek en dat vond ik een echte aanrader. Het zat boordevol weetjes en uitdagende pittige puzzels voor 8 tot 12 jaar.  Het leek mij dus ook erg leuk om deze titel te bespreken.

Blijkbaar is de formule van het vakantieboek een succes want de opzet van dit boek is hetzelfde en ik kan niet anders zeggen dat daar niks mis mee is. Een goede keuze dus. Wederom tien onderwerpen ( vriendschap, dubbelsterren, robots, dierenvrienden, tweelingen, hersenen, deeltjes, sociale media, parasieten en kluizenaars). Zeer uiteenlopende onderwerpen en per onderwerp een stukje geschiedenis, een stukje onderzoek, leuke en bijzondere weetjes en uiteraard puzzels. Codekrakers, logigrammen, nonogrammen, woordzoekers, doolhofpuzzels en nog veel meer. Verder een leuke parasietenquiz en twee pagina’s met oplossingen.

Vooral de feitjes vond ik erg leuk om te lezen. Zo las ik dat mensen in hun leven gemiddeld 400 vrienden maken, elke 7 jaar verliezen we de helft tot driekwart hiervan en heb je toch altijd hetzelfde aantal vrienden omdat er weer bij komen. Je kan per periode hooguit met 150 mensen bevriend zijn meer kan je brein niet aan.  Het is maar dat je het weet.

Kortom een doeboek met flink wat variatie zodat iedereen er wel wat in kan vinden wat zijn of haar interesse heeft. Vol leerzame uitdagingen maar waar je vooral veel (puzzel-)plezier aan zult beleven.

(de afbeelding van de cover komt van de site van de uitgeverij)

 

“Kolletje en Dirk, opa en oma voor altijd jong” Pieter Feller & Natascha Stenvert

9789024572991-kolletje-en-dirk-opa-en-oma-voor-altijd-jong-l-lq-f9789024572991/2016

tekst Pieter Feller,  illustraties  Natascha Stenvert, uitgeverij LS Amsterdam

Kolletje is een vrolijk en eigenwijs meisje. Eigenlijk heet ze Katharina Orselia Laetitia, maar dat is veel te lang. En daarom noemt iedereen haar Kolletje! Voor haar vierde verjaardag krijgt Kolletje toversokken van haar lievelingstante. Als ze die aantrekt kan ze opeens de wonderlijkste dingen!

Het eerste verhaal over Kolletje verscheen in 2005 en inmiddels zijn er al meer dan twintig titels verschenen. Kolletje is bekroond met de pluim van de maand en het grote verhalenboek is bekroond met de kinderboekwinkelprijs 2009 en de publieksprijs 2009. 

Toen mijn dochter klein was hebben wij uiteraard kennis gemaakt met Kolletje en haar toversokken. De korte verhalen en de avonturen die Kolletje mee maakt in en om huis maakte dat het hier in huis favoriete voorleesverhalen werden.  Dat is denk ik ook de kracht van deze boeken. De situaties zijn herkenbaar en ook een beetje spannend door de magie van de toversokken.

In dit boek beleven Kolletje en Dirk de avonturen samen met de grootouders van Kolletje. Ze heeft twee oma’s en twee opa’s . Opa Snor en oma Orselia en opa Kees en oma Katharina. Natuurlijk vindt ze ze allemaal even lief… Al letten ze niet altijd even goed op en gaat niet altijd alles goed. Maar daar kunnen de toversokken de boel mooi weer op helpen lossen.

De vijf verhaaltjes zijn grappig geschreven en zullen de kinderen uit de doelgroep zeker aanspreken. De illustraties zijn net zo vrolijk als de tekst. Naast de illustraties  van Natascha Stenvert zijn er ook tekeningen van kinderen uit groep 1 en 2 van OBS De Zeijer Hoogte en die geven het net een beetje extra, een leuk en origineel idee ! Net als de bijgesloten kleurplaat.

 

Dit nieuwe verhaal over Kolletje en haar vriendje Dirk sluit mooi aan bij de Kinderboekenweek 2016 waar opa’s en oma’s centraal staan!

Met dank aan de uitgeverij voor het recensie exemplaar.  De afbeelding van de cover komt van de site van de uitgeverij.

 

 

Kinderboekenweek voorbij…

kinderboekenweek 2015

De Kinderboekenweek is morgen weer ten einde. Ik sluit deze af morgen met de uitslagen van de vier (!) win-acties die ik deze week hield. Je kan dus nog snel reageren, tot vanavond 12 uur om nog een kansje te wagenmummie actiekoken voor keizerbakkerij blisspoepfabriek laat een reactie onder de betreffende actie achter en je doet automatisch mee…

Het was een leuke en drukke week !

Helaas maar één boekpresentatie kunnen bezoeken, die van Eva Burgers, waar jullie mijn verslag van hebben kunnen lezen.
Naast de 10 recensies die ik heb geplaatst heb ik deze week zo’n 20 kinderboeken gelezen. Waarvan ‘de gruwelijke generaal’ en ‘slimpie  dimpie’ op Boekenbijlage zijn besproken. (later volgt nog een recensie op mijn blog).

Het leukste was dat 9 kinderboekenschrijvers heel enthousiast wilde mee werken aan een interview op mijn blog !

Nogmaals wil ik ze allemaal nog even bedanken voor hun medewerking!

Tot mijn verbazing was er halverwege de Kinderboekenweek al bekend dat het thema van volgend jaar al bekend was. Namelijk  “Opa&Oma”. Vond dat erg vroeg. Aan de andere kant heb ik nu wel alle tijd om één van mijn favoriete prentenboeken van vroeger “mijn opa is een zeerover” van zolder te halen !

Wat was jouw favoriete prentenboek toen je klein was ?

Interview Bianca Mastenbroek

Bianca Mastenbroek (1975) debuteerde in 2008 met de mooie historische roman “Vuurproef” over de heksenvervolging in Nederland. Een roman die ik zeer waardeerde en ook gelijk meer van haar wilde lezen. Ik vond het daarom erg leuk dat ze wat vragen wilde beantwoorden!

Vuurproef3D

*Je hebt verschillende soorten boeken geschreven en voor verschillende leeftijden. Vind je deze variatie leuk en is het makkelijk schakelen?

Ik vind het heel erg leuk om steeds weer iets anders te doen, steeds voor een andere doelgroep te schrijven, steeds in een andere wereld of tijd te duiken. Juist die afwisseling maakt voor mij dat schrijven nooit saai wordt en een uitdaging blijft. De ene keer krijg ik van een uitgever een heel afgebakende opdracht (schrijf een boekje voor die leeftijd, dat AVI-niveau, zoveel bladzijden, zoveel hoofdstukken, over dat onderwerp), de andere keer krijg ik de vraag om in een bepaald stuk van de geschiedenis te duiken (zoals de walvisvaarders van Texel in de 18e eeuw), of in te haken op de actualiteit (zoals in 2013, toen het koninkrijk der Nederlanden 200 jaar bestond en ik Vrij! heb geschreven) of heb ik zelf een idee en ga ik dat uitwerken (of ik daar nu wel of niet een uitgever voor heb, zoals bij Hartsteen, mijn fantasyverhaal voor de jeugd dat ooit nog moet uitkomen).Een historische roman schrijven is weer heel anders dan een thriller of een AVI boekje. Over het algemeen schrijf ik niet meerdere verhalen tegelijkertijd, ik wil me graag helemaal op een verhaal storten, me helemaal vereenzelvigen met de hoofdpersonen. Dus met schakelen heb ik geen moeite. Ik vind het juist heel prettig dat als ik maanden aan een historische roman gewerkt heb, heel veel research heb moeten doen, ik dan weer even iets heel anders gaan doen en bijvoorbeeld moet puzzelen op AVI woordjes voor de afwisseling.

*Is er een bepaalde leeftijd waar je voorkeur naar uit gaat om voor te schrijven of staat het verhaal wat in je hoofd zit voorop?

Het verhaal staat voor mij altijd voorop. Er is vaak een avontuur dat ik gewoon móét vertellen. Maar ik vind het wel heel prettig om voor de jeugd te schrijven. Ik denk dat dat niveau dicht bij mijzelf ligt 🙂 Ik schrijf wat ik zelf ook leuk zou vinden om te lezen, ongeacht de leeftijd. Gelukkig worden mijn jeugdboeken niet alleen door de doelgroep gelezen, maar ook verslonden door volwassenen.

walvisvaarders

*Vuurproef, Walvisvaarders, heb je voorliefde voor geschiedenis? Vind je het belangrijk dat de jeugd op de hoogte is van geschiedenis?

Op school had ik eigenlijk niets met geschiedenis. Maar ik was gefascineerd door de hekserijvervolging en ben me daar in gaan verdiepen. Zo kwam Vuurproef tot stand. Ik wilde de lezer laten zien wat er gebeurd is in Nederland, zonder de franje of de romantiek die er vaak aan toegevoegd wordt. Gewoon eens de harde feiten, maar dan wel in een indringend, pakkend verhaal natuurlijk, anders leest niemand het.Research doen, dingen uitpluizen, nieuwe feiten ontdekken vind ik super leuk. En om dan van een hele brij aan informatie een boek te maken waar het verhaal voorop staat, waar je de kennis zijdelings tot je neemt, dat vind ik gaaf!Natuurlijk is het mooi als de jeugd iets oppikt uit mijn boeken, maar dat is niet mijn hoofddoel. Ik wil ze vooral een onvergetelijke leeservaring bezorgen. En als ze daar dan stiekem ook nog wat van leren, dan ben ik helemaal tevreden.

*Vuurproef vond ik heel mooi en aangrijpend, of je er zelf naast stond. Historische romans zijn bij mij een van mijn favoriete genres. Las/lees jij ook veel historische romans?

Niet in het bijzonder. Als ik voor mijn plezier lees, lees ik vooral fantasy, jeugdboeken en tegenwoordig ook wat thrillers (sinds ik zelf een thriller heb geschreven, maar stiekem doe ik dat dan ook om te kijken hoe anderen het aanpakken). Maar ook historische jeugdboeken lees ik graag. Historische romans voor volwassenen lees ik dan weer minder. Vaak vind ik dat het enorme infodumps zijn, dat de auteur de lezer wel even wil laten zien hoeveel research hij gedaan heeft. Dat probeer ik zelf altijd te vermijden (al zijn mijn eerste versies ook altijd verschrikkelijke infodumps). Natuurlijk heb ik ook wel een aantal mooie historische romans gelezen, die ik met heel veel plezier en interesse gelezen heb. Of dvd series met historische onderwerpen, die kijk ik graag. Het hangt vooral af van het onderwerp. Spreek dat me aan, dat pak ik het boek en dan maakt het mij niet zoveel uit of het nu een historische roman is of iets heel anders.

*Er zitten weer twee nieuwe titels van je aan te komen. Vind je het moeilijk een verhaal los te laten als het echt af is? De wijde wereld in te sturen en weer over te gaan naar een ander verhaal?

Als een verhaal eenmaal naar de drukker gaat, dan kan ik het echt loslaten. Dan kan ik er ook niets meer aan doen. Maar voor die tijd blijft een verhaal door mijn hoofd spoken, het is nooit, nooit af. Als het eenmaal in boekvorm is verschenen, wil ik het ook niet meer lezen, want als ik dan dingen zie die ik veranderd zou willen hebben, zou ik enorm balen. Dus ik laat het echt los (zo erg zelfs, dat ik soms de namen van mijn hoofdpersonen niet eens meer weet). Behalve als er een tweede druk komt, dan duik ik er weer in (en dan ben ik vaak heel verrast over wat ik allemaal geschreven en verzonnen heb).Het is ook wel raar: de mensen in je omgeving zijn meestal vol van je laatste boek, maar ik ben op dat moment alweer bezig met een nieuw boek, waar ik dan vol van ben. Dat loopt bijna nooit synchroon :-)Ik ben altijd voor 100% bezig met het verhaal dat en de hoofdpersonen waarover ik schrijf. Voor andere boeken is dan weinig plek meer in mijn hoofd. Dus die worden min of meer gewist.

*Zijn recensies belangrijk voor je of is het belangrijker dat jij voelt dat een boek voor jou af is en zo is als je het hebben wilde?

Natuurlijk zijn recensies belangrijk! Alleen al omdat het andere mensen nieuwsgierig kan maken naar je boek. Als ik van een willekeurig boek meerdere heel positieve recensies voorbij zie komen, denk ik ook: dat moet ik eens gaan lezen.

Recensies zijn ook heel spannend voor mij als auteur. Recensies kunnen een boek maken of breken. En kritiek kan pijn doen. Of de recensent het nou een goed of slecht boek vind, ik heb er mijn ziel en zaligheid in gelegd en was er tevreden mee (waarschijnlijk apetrots op) op het moment dat het naar de drukker ging. Gelukkig heb ik tot nu toe bijna altijd positieve recensies gehad. En van de kritiekpuntjes kun je alleen maar leren.

*Ben je kinderboekenschrijver of kan iedereen dat leren?

Ik denk dat het een combinatie is. Schrijven is keihard werken. Dat is echt een ambacht, dat je voor een groot gedeelte kunt leren. Maar je kunt niet schrijven (bezielde verhalen bedoel ik dan) als je geen passie hebt voor je werk of als je geen inspiratie hebt. En passie en inspiratie kun je niet uit een boekje of workshop halen.

*Is er iets waar elke kinderboek aan zou moeten voldoen voor jouw gevoel ?

Dat vind ik een moeilijke om te beantwoorden. Het belangrijkste is dat kinderen plezier hebben in het lezen. Dat ze vinden wat ze zoeken in een boek. Voor de een is dat informatie, voor de ander een zoetsappig verhaal en voor weer een ander moet het spannend of fantasievol zijn.Als ik kinderen heb kunnen laten genieten, even heb kunnen laten wegdromen, even in de voeten van een ander heb kunnen laten staan, dan heb ik mijn doel bereikt. Ik wil vooral mijn lezer raken, dus als dat lukt, is het goed. Maar ik denk niet dat er een standaardrecept is. Zoveel mensen, zoveel wensen.

*Wat was jouw favoriete kinderboek toen je jong was ?

De gebroeders Leeuwenhart van Astrid Lindgren.

*Wat voor soort boeken las je toen ?

Ik heb als kind de hele bibliotheek uitgelezen. Ik was gek op indianenverhalen en sciencefiction, later ben ik overgegaan naar fantasy, maar ik las als kind bijna alles, thrillers, spionageverhalen, noem maar op. Alleen met heel realistische, waargebeurde verhalen had ik weinig. En ook paardenboeken hebben mij nooit kunnen bekoren, hoe populair ze ook zijn, ik zal ze nooit gaan schrijven.
*Heb je een kinderboekenschrijver die je bewondert of is er een  kinderboek waarvan je denkt :had ik die maar geschreven? 

Dan kom ik toch uit bij de klassieke auteurs: Thea Beckman, Tonke Dracht, Roald Dahl. Hun boeken zijn (of liever gezegd hun schrijfstijl is) gedateerd, maar nog steeds worden ze door jong en oud gelezen en gewaardeerd. Als ik dat ooit voor elkaar kan krijgen, om zo’n klassieker te schrijven (en er dan ook nog prijzen mee in de wacht te slepen), ben ik de koning te rijk.Wat Simone van der Vlugt doet is natuurlijk ook fantastisch. Zij heeft gewoon naam en faam gemaakt in verschillende genres, voor verschillende doelgroepen. Dat zou ik ook wel willen!Ik zou dus graag een boek als Kruistocht in spijkerbroek of De brief voor de koning of Sjakie en de chocoladefabriek willen schrijven (een geniaal onderwerp, zo opgeschreven dat iedereen het geweldig vind), een boek dat jong en oud kent, waar films van gemaakt worden, dat herdruk na herdruk beleefd. Maar welke schrijver wil dat niet? Ik schrijf om gelezen te worden, om de verhalen die in mijn hoofd zitten te delen met andere mensen, om ze te raken met wat ik heb gecreëerd, dus wat is er dan gaver dan een zo groot mogelijk publiek bereiken? Ik hoop dat er ooit een tijd komt dat iedereen antwoordt als je vraagt naar Bianca Mastenbroek: ‘Dat is toch die schrijver? Daar heb ik meerdere boeken van gelezen!’

Met dank aan Bianca Mastenbroek voor haar medewerking. De foto komt van de Hebbanpagina van de schrijfster

Interview Inez van Loon

Inez van Loon is sociologe/kindercriminologe en heeft Oost-Aziatische kunstgeschiedenis en Chinees gestudeerd. Ik heb door het boek “mijn zusje” deze schrijfster ontdekt en ook haar andere boeken zijn zeker de moeite waard om te lezen.

mijn zusje uitg

*Ik heb “mijn zusje” gelezen en het heeft mij zeer ontroerd. Ik lees veel kinderboeken over deze periode maar over de Sinti is weinig bekend. Hoe kwam je op het idee hierover te gaan schrijven?

Mijn grootvader was dol op zigeunermuziek. Als klein meisje zag ik het orkest van Tata Mirando optreden op zijn verjaardagen. Sinds die tijd was ik nieuwsgierig naar de manier van leven van Sinti.

*Vind je het belangrijk dat de jeugd van nu op de hoogte is van het leven van de jeugd van toen?

Ieder kind streeft naar bescherming en geluk. Het geeft niet waar je vandaan komt of in welke tijd je leeft. Dat wil ik graag laten zien aan de kinderen van nu.

*”Mijn zusje”speelt zich af met name tijdens de Tweede Wereldoorlog, “Lara”rond 1932 en in “twee meisjes en het geluk”een gedeelte in het China van rond 1900. Heb je altijd al voorliefde gehad voor geschiedenis?

Ik vind het leuk om te vertellen over “stukjes vergeten geschiedenis” uit een nabij verleden: ’Lara’ speelt zich af in de Stalin Periode, een van de donkerste perioden in de geschiedenis. Er is veel bekend  over economische plannen en gruweldaden van Stalin maar niet hoe een gewoon Russisch meisje in die tijd leefde.

‘Twee meisjes en het geluk’ gaat over een van de eerste grote immigranten groepen in Nederland: de Chinezen. Toch is er weinig bekend over de gesloten Chinese gemeenschap.

‘Mijn zusje’  Sinti wonen hier al eeuwenlang. Veel mensen weten niet dat zij slachtoffer waren van de Holocaust. Maar ook dat de overgrote meerderheid van alle woonwagenbewoners geen ‘zigeuner’ is.

*Las/lees jezelf graag historische /kinderboeken/romans?

Ik lees graag historische boeken die gebaseerd zijn op ware gebeurtenissen.

*Hebben je kinderen de  leeftijd om jouw boeken te kunnen lezen en als ze die gelezen hebben wat vonden ze er van ?

De vijfdelige serie Skatewise, boeken over avonturen over skateboarders spelen een grote rol hier thuis. Ze zijn gebaseerd op de avonturen van mijn jongste zoon (een skateboarder) en zijn vrienden. Er zijn nu serieuze plannen om de serie te verfilmen.

*Ben je kinderboekenschrijver of kan iedereen dat leren?

Ik denk dat het een combinatie is. Maar schrijven moet je net zoals iedere ander vak ook leren. Zo heb ik zelf een tijdje op de filmacademie gezeten om alles te leren over een verhaalstructuur.

*Is er iets waar elke kinderboek aan zou moeten voldoen voor jouw gevoel ?

Kinderen moeten kunnen wegdromen in boeken. Ik vind het niet nodig om ze nog eens extra met  “de rauwe werkelijkheid” van volwassenen te confronteren. Mijn zusje heb ik dan ook zo proberen te schrijven dat het past bij de belevingswereld van kinderen.

Wat was jouw favoriete kinderboek toen je jong was ?

De scheepsjongens van Bontekoe. Ik droomde ervan om met zo’n schip mee te gaan.

*Wat voor soort boeken las je toen ?

Ik las jongensboeken en later historische verhalen.
*Heb je een kinderboekenschrijver die je bewondert of is er een  kinderboek waarvan je denkt :had ik die maar geschreven? 

Ik zou zo graag kinderversjes willen schrijven als Annie M. G. Schmidt!!

Ik dank Inez van Loon voor het meewerken aan dit interview.

Interview Mark van Dijk

Mark van Dijk (1979) debuteerde  in 2010 met de Young Adult thriller “kwade geest”. In 2012 kwam de thriller “bloeddorst”uit, wat ik in één zucht uit las. Weer twee jaar later was daar zijn eerste kinderboek. Samen met Femke las ik het boek en maakte we een recensie voor Boekenbijlage. Een spannend kinderboek wat in deze Kinderboekenweek eigenlijk niet mag ontbreken, vandaar dat ik deze recensie achter het interview plaats.

Mark is een veel-lezer en boekenverzamelaar en net als mij leest hij allerlei genres met plezier. Toen ik hem op Castlefest even sprak hoorde ik dat er volgend jaar weer een heel ander soort boek van hem kan worden verwacht en dat er ook al een idee was voor een volgend kinderboek!

poldergruwelHier het interview met Mark:

*Na je twee horrorboeken kwam er dit spannende kinderboek. Zag je dit als een uitstapje of kunnen we nog meer kinderboeken van je verwachten?

Het was bedoeld als uitstapje. Vooral omdat het aanvankelijk een verhaal was dat me had vastgegrepen en me niet meer losliet. Maar nu Poleeria eenmaal bestaat en ik bijna al haar bewoners persoonlijk ken, dringen zich allerlei nieuwe en spannende avonturen aan me op. Daardoor komt er dus zeker een tweede deel en waarschijnlijk komen er nog wel wat delen achteraan.

*Vind je het moeilijker om te schrijven voor kinderen en je te verplaatsen in hun wereld of ging dat je natuurlijk af?

Allebei wel een beetje. Het ging me makkelijk af in de zin van dat ik het erg leuk vond om zo te schrijven, maar het was soms ook lastig om de juiste toon vast te houden en het niet te eng te maken. Van te voren had ik besloten dat het verhaal meer avontuurlijk dan eng moest worden en het kostte soms wat moeite om dat zo te houden. In het volgende deel wil ik het juist andersom doen, zodat ieder verhaal een eigen identiteit krijgt.

*Heb je bewust gekozen voor deze leeftijdsgroep om voor te schrijven of zou je ook voor een andere leeftijd een keer wat willen schrijven?

Deze leeftijdscategorie had ik wel van te voren voor ogen. Mijn eerste boek “Kwade Geest” is een young adult, dus ook weer een andere leeftijdsgroep. Zo probeer ik alle hoeken van het verhalen schrijven uit en hoop ik te blijven hangen in een hoek de me erg bevalt. Dat gaat niet lukken, want tot nu toe vind ik alle groepen even leuk. Juist omdat ze soms zo ver uit elkaar liggen.

*Kinderen zullen meer dan volwassenen op het uiterlijk van een boek afgaan. Hoe was de samenwerking met de ontwerper van de cover van je boek ‘de poldergruwel’? Was het precies wat je voor ogen had?

Jazeker! De vormgever begreep precies wat ik bedoelde en samen met de illustrator hebben we er met ons drieën een schitterend boek van gemaakt.

*Zijn recensies belangrijk voor je of is heb je als een boek naar je zin af is dat het wel goed is? Is de mening van een kind over je boek belangrijker dan die van een volwassen recensent?

De recensies zijn wel belangrijk, maar niet super belangrijk. De meeste waarde hecht ik aan recensies van lezers, of die nu klein of groot zijn. De recensies van kranten en internetsites vind ik daaraan ondergeschikt. Maar een slechte recensie is natuurlijk altijd waardeloos om te krijgen. Je hebt een hoop tijd en energie in een verhaal gestoken en het is nooit leuk als iemand het eindresultaat dan niet mooi vindt. Ik weet best dat iedereen een eigen smaak heeft en dat het niet persoonlijk is, maar toch blijft het lastig. Gelukkig heb ik weinig recht tot klagen, wat dat betreft.

*Denk je dat je (kinderboeken-) schrijver bent of kan iedereen dat leren?

Ik denk dat je het moet zijn. Dat je het in je hart moet voelen. De techniek en de stijl kun je leren. Net als met brood: Iedereen kan brood bakken, maar het lekkerste brood komt van degenen die met passie bakken.

*Is er iets waar elke kinderboek aan zou moeten voldoen voor jouw gevoel ?

Dat hangt van het genre af. Bij het één draait alles om fantasie en bij het ander draait het om de boodschap. Het is maar net wat de schrijver of schrijfster wil bereiken; kennis of vermaak. Soms beide.

*Wat was jouw favoriete kinderboek toen je jong was ?

Koning van Katoren, van Jan Terlouw. Lekker avontuurlijk.

boeken 002

*Wat voor soort boeken las je toen ?

Ik verslond de Kameleonboekjes. Ik heb ze nog steeds allemaal. Ook las ik alles van Roald Dahl en vond ik de verhalen van Madelief erg leuk. Ook de wat zwaardere verhalen vond ik mooi, zoals Alleen op de Wereld en Oliver Twist.

*Heb je een kinderboekenschrijver die je bewondert of is er een kinderboek waarvan je denkt “had ik die maar geschreven? “

Er zijn er heel veel die respect afdwingen. Om Paul van Loon kan niemand meer heen, hoewel ik nog nooit iets van hem gelezen heb. Hij was een beetje van na mijn tijd, zeg maar. Ook Mel Wallis de Vries en Helen Vreeswijk heb ik bij de groten staan. Met jureren bij de Nationale Voorleesdagen in de Bibliotheek werden de boeken van deze twee schrijfsters toch bovengemiddeld vaak voorgelezen. Dan besef je als beginnend kinderboekenschrijver dat daar iets te leren valt.

*Welk kinderboek is voor jouw het “Kinderboek allertijden “ en zou je elk kind aan willen raden ?

Dan toch “A Christmas Carol” of zoals de Nederlandse titel luidt: Een Kerstlied. En laat het toeval nou net willen dat er eind volgend jaar een verschrikkelijk mooie editie komt voor alle leeftijden! Het is het eerste boek uit een serie van vijf. Charles Dickens heeft voor de gezellige decembermaand namelijk niet alleen A Christmas Carol geschreven, maar ook nog vier andere schitterende eindejaarsverhalen. Vanaf volgend jaar moet er ieder jaar een deel uitkomen, waarbij de vertaling van mijn hand is en illustrator René Hazebroek (dezelfde die Het Mysterie van de Poldergruwel heeft geïllustreerd) bij ieder boek hele mooie tekeningen heeft gemaakt.

Ook nieuwsgierig geworden naar het boek van Mark? Lees hier de recensie die eerder is verschenen op http://www.boekenbijlage.nl :

poldergruwelVier meisjes van rond de 10 jaar beleven een spannend avontuur . Kim, Inge en de tweeling Zoë en Esmee blijven slapen op de boerderij van Kims ouders. ‘s nachts zien ze een mysterieus lichtje en gaan op onderzoek uit. Het lichtje brengt ze naar Poleeria: een wereld waarin alle beesten pratende boerderijdieren zijn en vrolijke kleuren hebben. Al snel blijkt dat het niet zo’n vrolijke boel is in Poleeria. De Poldergruwel, een afschuwelijk monster, is het land binnen gedrongen. Hij heeft de Boer en Boerin van Poleeria in de kerkers van hun kasteel opgesloten. Bovendien beschermt hij zichzelf met een griezelig leger dat uit geesten bestaat.Het lot van Poleeria ligt in handen van de meiden en ze besluiten de dieren te helpen. Ze gaan op zoek naar de Poldergruwel en zijn leger, komen in een labyrint, moeten de Boer en Boerin bevrijden en de Poldergruwel verslaan!

Het is Mark van Dijk gelukt om naast een spannend avonturenverhaal vol fantasie ook de nodige humor in het boek te verwerken. De dieren hebben sterke karakters waardoor ze ook heel grappig worden. Het verhaal wordt door de humor niet te eng voor de wat jongere lezers. Het leest vlot en een paar moeilijke woorden/uitdrukkingen worden met een voetnoot van de schrijver toegelicht. Verder is het woordgebruik goed voor tienplussers en de zinnen zijn meestal kort en goed te volgen.

De vijfentwintig hoofdstukken hebben allen een goed passende titel en zijn ook kort gehouden waardoor ze voor de wat moeizamere lezers goed te doen is.
De vrolijk gekleurde illustraties van René Hazenbroek passen goed bij het verhaal al had ik zelf bij de Poldergruwel een heel ander figuur in gedachten.
Gelukkig laat het verhaal verder genoeg aan de eigen fantasie over! Een spannend avontuur voor kinderen van rond de tien jaar.

Femke Schelvis (11 jaar):

Na het lezen van de titel en de achterkant leek het me wel een lekker eng boek. Het verhaal vind ik goed en het is een goed avontuur, soms spannend en soms weer grappig. De dieren kunnen praten en geven vaak grappige antwoorden aan de meisjes uit het boek. De plaatjes van de dieren vond ik ook leuk alleen die van de mensen niet. Die hadden vierkante gezichten en dat vond ik niet mooi, ook zagen ze er anders uit dan ik zelf had verzonnen. Ik vind het wel jammer dat het niet echt griezelig of eng is. Wat je wel hoopt met een Poldergruwel. Het is niet moeilijk om te lezen en ik denk dat het een goed boek is voor kinderen die wat jonger zijn dan ik of die niet zo vaak lezen.

Ik wil Mark van Dijk bedanken voor zijn medewerking.

Interview Nanda Roep

nanda roepNanda Roep (1971) schrijft zowel kinderboeken als romans.Ze is ook  blogster,producente en uitgeefster en heeft sinds 2010 haar eigen uitgeverij Nanda waarin alles wordt ondergebracht.

Ik raakte bekend met het werk van Nanda omdat Femke en ik het mooie Koningsland mochten lezen en recenseren voor Boekenbijlage. Daarna ben ik alles wat ik van haar tegen kwam gaan lezen, zowel de kinderboeken als de romans. Op een enkele titel na heb ik  haar hele oeuvre gelezen. Ik heb grote bewondering voor deze duizendpoot en was ook heel blij dat zij ook tijd wilde vrij maken voor mijn vragen!

 

*Je hebt al veel kinderboeken en romans geschreven. Voor de leeftijd van 0 tot 88plus. Welke kinderleeftijd vind je het leukste om voor te schrijven? En in welke vind je het moeilijkst om in te verplaatsen.

Klopt, ik heb boeken gemaakt voor alle leeftijden; prentenboeken, young adult en ook romans. Inderdaad gaat het voor sommige leeftijden gemakkelijker. De bovenbouw basisschool vind ik bijvoorbeeld erg leuk, 9-12 jaar, samen met de boeken voor 40+’ers (vrouwen;).De jongste kinderen vind ik het moeilijkste. Ik kan er zo weinig woorden kwijt en eigenlijk ook geen grapjes – ze nemen alles nog heel serieus. Bij de logica van de allerkleinsten is het voor mij lastiger om aan te sluiten.

*Heb je wel eens de plank flink mis geslagen dat je dacht dat is leuk voor die leeftijd maar dat bleek achteraf anders uit te pakken?

Ik heb weleens gedacht dat een boek totaal mislukt was, ‘Donderkont en Ragebol’, maar daarvan hoor ik nu weleens dat mensen het juist met veel plezier voorlezen.Ik zou het boek destijds met mijn oom maken, Dirk Wiarda, die illustrator was voor volwassenen. Omdat hij plotseling overleed moest het anders worden afgewerkt. Het heeft lang geduurd voordat ik plezier kon hebben in die titel.

 

*Ben je kinderboekenschrijver of kan iedereen dat leren?

Moeilijke vraag… Ik heb lang gedacht dat ik het nou eenmaal wás, zoals een ander goed kan hardlopen bijvoorbeeld, of voetballen. Maar als ik nu zie dat sommige van mijn huidige collega’s vroeger medewerker waren bij de uitgeverij (Joukje Akveld) of zelfs supermarktmanager (Marcel van Driel), dan is het iets dat je duidelijk ook heel goed kunt leren!

*Is er iets waar elk kinderboek aan zou moeten voldoen voor jouw gevoel ?

Zelf hou ik van een lichte toon. Ik hou van prettig lezen, van grapjes en een glimlach. Ook als het eigenlijk een ander genre is, zoals in de detectives van Plaza Patatta, of het koningsdrama Koningsland.

 

*Plaza Patata kent inmiddels tien delen en heeft ook een eigen website, zie je dit als een aanvulling op het boek of kan het éen niet meer zonder het ander bestaan?

Voorlopig is het nog een aanvulling op het boek. Veel mensen die de boeken lezen, moet ik echt apart wijzen op de website. Dan vinden ze het erg leuk en dat is het natuurlijk ook, een leuke aanvulling, maar geen noodzaak.Maar voor het bezoeken van scholen en bibliotheken zie ik de vele extra’s wel als noodzakelijk. Door de leuke filmpjes en de gezellige muziek, en knutselplaten, kan ik de kinderen vlot enthousiast krijgen voor het boekenuur.

*Denk je dat door een webpagina bij een boek je een ander publiek bereikt dan dat het er niet zou zijn?

Wat een moeilijke vragen! Daarvoor zou ik een onderzoekje moeten doen onder de lezers…Ik heb nu het idee dat misschien volwassenen door de website toch de boeken ook beter onthouden, omdat ze mij met die recepten en knutsels bezig zien op Facebook bijvoorbeeld. Waardoor het misschien eerder bij de kinderen terecht komt – maar dat weet ik verder niet.

*Zoals je weet zijn Femke en ik wild van Koningsland en we kunnen niet nalaten te vragen of we ooit misschien nog iets in die genre of die leeftijdsgroep mogen hopen te verwachten (knipoog) … ?

O ja, het zou heel leuk zijn om in dit genre nog eens iets te maken! Voorlopig zit het niet in de plannen (ook al heb ik wel een idee, om het helemaal erg te maken;).Een boek als Koningsland heeft meer moeite om lezers te vinden, dus het levert ook minder op. En het is al moeilijk genoeg om van de boeken te kunnen leven… Toch verwacht ik wel dat ik zoiets nog eens zal doen. Ik ben er zelf ook wild van, zoals jullie het zeggen, haha! 😉

koningsland

*heb je zelf een favoriet onder je eigen geschreven kinderboeken?

Koningsland hoort zeker bij mijn eigen favorieten. En Plaza Patatta als geheel ook: de boeken zijn heel leuk, maar het is ook nog eens gelukt er een soort totaalproject van te maken!Maar eerlijk gezegd zijn ál mijn boeken speciaal voor mij. Sommige zijn nauwelijks gelezen en andere titels heel erg vaak. Voor mijn zijn ze allemaal speciaal. Ik heb aan elke titel dierbare herinneringen. Zelfs Donderkont en Ragebol – of misschien wel juist ook dat boek.

*Wat was jouw favoriete kinderboek toen je jong was ?

Sjakie en de Chocoladefabriek. Zonder twijfel. Ik zong de liedjes van de oempa loempa’s in mijn bedje, ik vond er alles mooi aan.

*Wat voor soort boeken las je toen ?

Veel Roald Dahl, sowieso graag vrolijke fantasieboeken. Maar ook de serie Madelief, en ik herinner me ook Tina-achtige boeken over tweelingen die pas halverwege ontdekten dat ze zusjes waren, weet je wel. Heerlijk.
*Heb je een kinderboekenschrijver die je bewondert of is er een kinderboek waarvan je denkt had ik die maar geschreven? 

Er is een boek waar ik vaak aan denk en dat heet ‘De rode zwaan’, van Sjoerd Kuyper. Ik zou het moeten herlezen om het weer precies te weten, maar Sjoerd speelt daarin met verschillen in tijdsverloop. De karpermannen gaan trager door de tijd, of sneller, dan de hoofdpersoon.Zelf voel ik me geregeld iemand die in een andere versnelling leeft dan de rest, dan denk ik vaak weer aan dat boek. Ik heb dit op een eigen manier ook in Koningsland verwerkt, trouwens. Op de ene planeet verstrijkt de tijd sneller dan op de andere.

*Welk kinderboek is voor jou het “Kinderboek allertijden “ en zou   je elk kind aan willen raden ?

Lieve help, dat heb ik niet. Daarvoor ben ik me te sterk bewust van de verschillen in smaak. Ik hou zelf van diverse genres, maar met mijn ene boek maar ik heel andere kinderen blij dat met mijn andere. Hier moet ik je een titel verschuldigd blijven -al wil ik graag opmerken dat Koningsland meerdere genres met elkaar mengt, dus dat zou veel lezers tevreden moeten stellen! 😉

Ik dank Nanda voor haar medewerking! De foto van Nanda met Femke is gemaakt op de Kinderboekenparade van 2014. De andere foto’s komen van de site van Nanda.

Nieuwsgierig naar Koningsland? Lees hieronder onze recensie! (eerder geplaatst op Boekenbijlage)

koningslandKoningsland is een avontuur in de ruimte en vertelt een ongelooflijk verhaal. Het is fantasie en fantasy. Vriendschap en kwaad. Hoe een jongen opgroeit tot een man.
“Heb je zin in een spannend avontuur met koningen, rare wezens en vreemde planeten? Ga maar mee, dan breng ik je naar een land hier ver, ver vandaan.”

Ver weg in de ruimte zweven zeven planeten rond één kleine planeet.
Die kleine planeet heet Castel. Hier wonen de elfjarige Timon, samen met zijn broer Zefie en zijn oom, koningsbroer Hector. De ouders, de koning en koningin van Koningsland, zijn verdwenen. Er wordt gezegd dat hun ruimteschip is neergestort en het koningspaar is verongelukt. Op het moment dat je het verhaal binnenstapt is Timon op de vlucht voor vreselijke monsters, de Shaytan. Net op tijd komt hij bij zijn pedaalzwever en kan de planeet verlaten. Zijn broer en oom blijven achter maar Timon is vastbesloten terug te keren om ze te redden.

Hij vervolgt zijn reis langs de andere planeten: Avar, Gul, Acedia, Luxus, Superduper, Individia en Ira. Hij ontdekt dat iedereen op zichzelf leeft, er is geen contact tussen de andere planeten en iedereen gelooft de nieuwsberichten van Castel waarin wordt verteld dat Timon een lafaard is en dood is.
Hij ontmoet Matthias die mee reist en later een meisje blijkt te zijn Mayte. Hij weet niet wie hij moet vertrouwen, omdat hij zich keer op keer verraden voelt. Ondertussen groeit hij van jongen naar man, naar een echte koning. Hij komt er achter dat zijn ouders nog leven, maat moet ze gelijk weer achter laten. Op de laatste planeet komt het tot een confrontatie met zijn broer en oom, een strijd om het koningrijk.

Ik heb het boek met veel plezier gelezen. De schrijfstijl is vlot en pakkend. Je wilt blijven lezen. De manier waarop je in het verhaal getrokken wordt, op reis wordt meegenomen en weer wordt thuis gebracht vond ik erg leuk gevonden. Het verhaal laat zich lezen als een puzzel en in elk hoofdstuk valt er een puzzelstukje op zijn plaats. Elk hoofdstuk begint met een afbeelding van de planeet die we gaan bezoeken. Elke planeet heeft een van de zeven hoofdzonden centraal staan. Dit ligt er niet te dik bovenop, maar is op een mooie manier in het verhaal verweven.

De personages en de omgeving waar ze zich in bevinden worden kleurrijk omschreven zodat je ze voor je kan zien. Het verhaal geeft ruimte je eigen fantasie, je eigen beeld er bij te vormen. Aan het einde van het verhaal staat nog een gedicht en een verklaring van de namen van de personages en planeten. Als je niet op de hoogte bent van de zeven zonden, kun je die in deze lijst terugvinden. Leuk om te weten, maar zonder die wetenschap is het boek ook goed en met plezier te lezen.

Bij het boek is luistermuziek gemaakt. Het is niet aan te raden de muziek af te spelen onder het lezen. Dat geeft teveel afleiding. Maar als je ze na het verhaal luistert, herken je de planeten in de mooie stukken muziek en dat is een feestje van herkenning. Al denk ik dat dit door de wat oudere lezer meer zal worden gewaardeerd. Kortom een aanrader voor iedereen die graag een Fantasy verhaal leest!

De mening van Femke  (11 jaar) over Koningsland:

Er staat op de achterflap dat het een boek is om in te bijten en dat leek me wel wat. Het is een leuk boek met veel fantasie, spannend en mooi geschreven. Sommige stukjes zijn wat lastig te begrijpen, maar als je verder leest snap je het wel. Ik vind het leuk dat er bijna geen plaatjes in staan. Zo kan je zelf bedenken hoe alles er uit ziet. De cd kon van mij wel weggelaten worden. Het boek zonder cd is goed zo.